قلام عمده صادراتی ایران به اوراسیا شامل پسته درون غلافسخت، فلفلفرنگی، سیب، کشمش تیزابی بیدانه و فرش از پلیاستر مهمترین اقلام صادراتی ایران به کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا بودهاند. همچنین ایران توانسته فرش از مواد نسجی سنتتیک یا مصنوعی، رب گوجهفرنگی و گوجه فرنگی گلخانهای نیز صادر کند. خرما مضافتی، پوشش و رنگها، محصولات سرامیکی، انواع میگو و کاهو کروی نیز جزء اقلامی هستند که در سبد صادراتی ایران به پنج کشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا قرار داشتهاند. همچنین ایران انواع کاتالیستها، تجهیزات پزشکی، توربینها و تجهیزات صنعتی، لوازم خانگی و قطعات خودرو را به کشورهای عضو اوراسیا صادر میکند که مربوط به بخش صنعتی کشور هستند.
بیشترین واردات در میان اقلام ترجیحی شامل 15 قلم عمده وارداتی ایران از اوراسیاست که به ترتیب عبارتند از: روغن خام دانه آفتابگردان، سایر بذر جو، ذرت دامی، چوب اره شده، نخ پلیآمید، کاتالیزورها از پلاتین، سایر داروها، نخود رسمی، نخود معمولی، روغن خام کلزا یا کانولا، کاغذ روزنامه، محصولات تخت نوردشده از آهن یا فولاد غیرممزوج، تخته که دارای دولایه بیرونی از چوب سوزنی برگها باشد، دانه کلزا تراریخته و نخ اکریلیک یا مدآکریلیک.
سهم ایران از بازار اوراسیا
بررسیها نشان میدهد بهرغم ظرفیتهای بسیار بالایی که برای تجارت بین ایران و کشورهای عضو اتحادیه اروسیا وجود دارد، با این حال بخش زیادی از این ظرفیتها در حد پتانسیلهای بالقوه باقی مانده است، بهطوریکه در سال 1400 مجموع صادرات ایران به کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا یک میلیارد و 116 میلیون دلار و در سال 1399 این مقدار یک میلیارد و 43 میلیون دلار بوده است. با درنظر گرفتن رقم 378 میلیارد دلار واردات 5 کشور ارمنستان، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان، روسیه، در سال گذشته سهم ایران از این بازار کمتر از نیم درصد بوده است.
مزایای تجارت با اوراسیا
برخی از کارشناسان مزایایی را برای توسعه تجارت با اتحادیه اقتصادی اوراسیا میبینند و بر این عقیده هستند که ایران در گسترش تجارت با اوراسیا از فاکتورهای مهم تجاری سود میبرد. طبق گفته کارشناسان این حوزه، نگاهی به ترکیب کالاهای صادراتی ایران به این کشورها نشان میدهد عمده کالاهای صادراتی ایران به اتحادیه اوراسیا کالاهای با ارزش افزوده بالا است. به این معنا که نسبت به کشورهای دیگر که کالاهای ایرانی تا حد زیادی خامفروشی است اما در اینجا اقلام عمده مربوط به کالاهای لوکس، صنایع غذایی و محصولات صنعتی است. بررسی اقلام وارداتی ایران نیز نشان میدهد ایران از این کشورها یا کالای اساسی وارد میکند یا نهادههای تولید؛ چوب و آهنآلات و اقلامی از این دست. این ترکیب باعث میشود کاهش یا حذف تعرفه به نفع بنگاههای اقتصادی کشور هم باشد. همچنین به واسطه تنش آبی که کشورمان دارد ایران میتواند با واردات کالاهای آببر مثل نهادههای دامی، تبعات ناشی از خشکسالی را جبران کند.
مورد دیگر مربوط به تنوعبخشی به مبادی وارداتی کالاهای اساسی و نهادههای دامی است. در حوزه کشاورزی ایران طی سالهای اخیر حدود 16 تا 17 میلیارد دلار واردات داشته است که بخشی قابلتوجهی از این اقلام شامل گندم، جو و ذرت، کنجاله سویا و روغن و دانههای روغنی است. بررسیها نشان میدهد از 10 میلیون تن اقلام این حوزه میتوان تقریبا حدود سه میلیون تن از آن را از اتحادیه اوراسیا با تعرفه صفر وارد کرد. در مقابل واردات نهادههای دامی، ایران پتانسیل خوبی در صادرات محصولاتی مثل مرکبات، محصولات کشاورزی مثل سیب و کیوی، محصولات صیفیجات، گوجه، خیار، بادمجان و محصولات گلخانهای دارد که تعرفه این کالاها نیز صفر میشود.
طبق اظهارات رئیس سازمان توسعه تجارت، در سالهای گذشته روسیه، بلاروس، قزاقستان، ارمنستان به ایران فقط بهعنوان تولیدکننده محصولات کشاورزی نگاه میکردند. اما امروز بیش از ۶۰ درصد صادرات ایران به این کشورها، محصولات صنعتی است. انواع کاتالیستها، تجهیزات پزشکی، توربینها و تجهیزات صنعتی، لوازم خانگی و قطعات خودرو ازجمله بخشهای صنعتی ایران است که به کشورهای اوراسیا صادر میشود.