این دیپلمات ارمنستانی همچنین با اشاره به فشارها برای استعفای نخست وزیر کشورش اظهار داشت: ضرورت ایجاب می کند تا شرایط سیاسی داخلی پایدار گردد و درجهت تحقق این هدف، نخست وزیر جمهوری ارمنستان دست به اجرای روند انتخابات پارلمانی زود هنگام زده است.

آرتاشس تومانیان سفیر جمهوری ارمنستان در گفت‌وگو با ایسنا به سوالاتی درباره ظرفیت‌های ویژه رشد روابط میان ایران و ارمنستان و تحولات کشورش پس از جنگ دوم قره باغ پاسخ داد، که متن این گفت و گو به شرح زیر است؛

**پس از عملیات نظامی شش هفته‌ای حول قره باغ، با میانجی گری روسیه توافق نامه آتش بس بین ارمنستان و آذربایجان به امضا رسید. ارزیابی شما درباره این رخداد چگونه است؟
به واسطه این آتس بس تهاجم نظامی آذربایجان با مساعدت ترکیه از جمله مشارکت مزدوران تروریست که باعث وارد آمدن تلفات سنگین به کشور و مردم ارمنستان و موجب به شهادت رسیدن هزاران نفر گردید، متوقف شد. ارزیابی ساده انگارانه و قاطعانه این تحولات فاجعه بار مشکل است لکن امر واضح و آشکار هدف مشارکت مستقیم و گسترده ترکیه در فرایندهای نظامی و جنگی، تحقق سیاست توسعه طلبانه آنها در منطقه می باشد.
به هرحال تجربه حل و فصل مناقشات با بکار گیری زور باید در وهله اول برای کشورهای منطقه هشداری جدی تلقی گردد.

**پس از آتس بس ما شاهد درخواست هایی برای برکناری نیکول پاشینیان نخست وزیر جمهوری ارمنستان و برگزاری انتخابات پارلمانی پیش از موعد بودیم. اینک و امروز روند انتخابات پیش از موعد آغاز شده و به همین دلیل نیکول پاشینیان از منصب خود استعفا داده است. به نظر شما در شرایط موجود دولت جمهوری ارمنستان به چه اقداماتی باید دست بزند؟

طبیعی است که فجایع آخرین جنگ قره باغ تاثیرات جدی خود را بر تمایلات و شور و حال عمومی ارمنستان بر جای گذاشته است. ضرورت ایجاب می کند تا شرایط سیاسی داخلی پایدار گردد و درجهت تحقق این هدف، نخست وزیر جمهوری ارمنستان دست به اجرای روند انتخابات پارلمانی زود هنگام زده است.

مسلما بهترین راه حل برای ارمنستان برگزاری انتخابات پارلمانی شفاف و عادلانه و تشکیل پارلمان و دولت جدید شکل گرفته در نتیجه اینگونه انتخابات است و عملکرد دولت باید در راستای تامین صلح و امنیت و نیز توسعه اجتماعی – اقتصادی باشد. غلبه بر چالش‌های کنونی آزمایش و امتحان بزرگی برای مردم و دولت ما می‌باشد که ما به خاطر شهیدان ما و نسل‌های کنونی و آینده ملزم به برگزاری آبرومندانه آن هستیم.

**آیا دولت جمهوری ارمنستان به طرفداری خود از فعالیت‌های آتی گروه مینسک با هدف غلبه بر بحران ادامه می دهد؟ یا اعتقاد دارد که کشورهای منطقه نیز می توانند در این امر نقش آفرینی سودمند داشته باشند؟

ارمنستان معتقد است برای حل نهائی و جامع مناقشه آرتساخ تنها روسای مشترک گروه مینسک که پیشنهاداتی درباره اصول حل مناقشه در چهارچوب روند مذاکرات ارائه نموده‌اند، مشروعیت بین المللی دارند. در ارتباط با نقش آفرینی کشورهای منطقه‌ای میتوان گفت که آنها با موضع گیری متوازن خود می توانند فضای مطلوبی برای حل و فصل مناقشه فراهم سازند.

**نظر جنابعالی درباره پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران برای حل مناقشه قراباغ کوهستانی چیست؟ آیا ایران به عنوان یکی از کشورهای مهم منطقه می تواند نقش آفرینی مثبتی در جهت حل مناقشه داشته باشد؟

مایل هستم تاکید ویژه‌ای داشته باشم بر نقش آفرینی مهم ایران در ایام جنگ و دوران پس از آن. این مربوط می شود به موضع گیری اصولی ایران در جهت مقابله با پدیده های تهدید کننده صلح و ثبات منطقه‌ای. این امر درباره اقداماتی است که ایران در راستای مصونیت مرز مشترک دو کشور و تمامیت ارضی ارمنستان اتخاذ نموده است. از جمله این اقدامات می توان به اعلامیه های هشدار دهنده و استقرار نیروهای نظامی ایران در طول مرز اشاره کرد. مرز ارمنستان – ایران همواره به مثابه “پل” صلح و همکاری بوده است که هرگونه تجاوز نسبت به آن با امنیت ملی دو کشور در تضاد می باشد. پس از جنگ اخیر، بیش از پیش درک و آگاهی از تهدیدها و منافع عمومی در ایروان و تهران شکل گرفته است. بنابر این گفتگوهای راهبردی جامع که دستورکار آن در برگیرنده مجموعه کاملی از موضوعات اساسی همکاری‌های دو جانبه با در نظرگرفتن منافع متقابل و نیز طیف وسیعی از موضوعاتی در ارتباط با امنیت و ثبات منطقه خواهد بود، ضروری می‌نماید.

امروز هم مشارکت فعال ایران در حل بسیاری از موضوعات مشکل آفرین و می تواند بیش از اندازه مفید واقع شود. به ویژه ما مایل هستیم که شاهد اعمال تاثیرات کاربردی ایران بر حکومت آذربایجان در راستای آزادی اسرای جنگی ارمنی باشیم. در عین حال در شرایط فعلی فعالسازی کلیه عناصر روابط ارمنستان – ایران که در تامین امنیت و توسعه اقتصادی دو کشور نقش دارند، از اهمیت بسزایی برخوردارند.
بویژه ضرورت تحکیم محور اقتصادی و انتقال انرژی شمال – جنوب، تعمیق همکاری ها در زمینه گاز و برق، ترغیب موکد رشد مبادلات تجاری و تحقق برنامه های سرمایه گذاری مشترک، اهمیت ویژه ای دارد. البته به رسم رعایت عدالت باید گفت که نمونه های موفق همکاری های دو کشور در زمینه های فوق الاشاره بسیارند ولی شرایط جدید منطقه ای همکاری های متقابل بیش از پیش فعالی را از ما طلب می کند.

**اطلاع دارید که پس از عملیات نظامی قره باغ طبق گزارشات برخی رسانه های گروهی، گروه های تروریستی منطقه را ترک نکرده اند. آیا دولت جمهوری ارمنستان موافق همکاری با کشورهای منطقه از جمله ایران با هدف مقابله با این گروه‌ها می باشد؟

یکی از محکوم‌ترین واقعیت‌ها در ارتباط با آخرین جنگ قره باغ، جذب و مشارکت تروریست های مزدور درگیر در سوریه و لیبی از سوی ترکیه و انتقال آنان به منطقه می باشد. این مزدوران با اعمال وحشیانه‌ای که علیه اقلیت های دینی در خاورمیانه انجام داده بودند، شهره خاص و عام بودند. آنان علیه شهروندان عادی آرتساخ نیز دست به جنایات جنگی زده اند. در حال حاضر و بر اساس گزارشات مختلف آذربایجان و ترکیه سعی دارند آنان را در مناطقی از قره باغ و مناطقی که تحت تجزیه های قومیتی قرار گرفته اند، اسکان دهند. ارمنستان همواره تروریسم را در هر شکل و شمایلی محکوم نموده و آمادگی همکاری با هدف خنثی سازی و نابودی کامل این تهدید را دارد.

**جمهوری آذربایجان اخیرا اعلام کرد است که در صورت توافق آماده است تا با ارمنستان قرارداد صلح امضاء نماید. آیا دولت جمهوری ارمنستان موافق این امر می باشد؟

طرف آذربایجانی اعلامیه های متضادی منتشر می سازد. از یک سو ادعا می نماید که باکو آماده امضاء قرارداد صلح با ارمنستان است و از طرف دیگر شروع مجدد روند گفتگوهای صلح را نمی پذیرد. قرارداد صلح هدفی است که تنها با انجام روند صلح آمیز می توان به آن رسید. بنابر این در حال حاضر سخن گفتن درباره قرارداد صلح ضرورتی ندارد، بلکه باید درمورد شروع مجدد روند مذاکرات صلح سخن گفت.

**همکاری های اقتصادی ارمنستان – ایران به ویژه در چهارچوب روابط با اوراسیا چه اندازه پیشرفت داشته است؟

فکر می کنم که در ارتباط با این موضوع بهتر است که مصاحبه جداگانه‌ای ترتیب داده شود تا بتوان در آن هم فعالیت های انجام شده و هم اقدامات آتی را ارائه کرد. همواره گفته می شود که روابط تجاری ارمنستان – ایران دارای ظرفیت ها و امکانات بسیاری است، که این یک واقعیت مسلم است.
طی سالیان گذشته حجم مبادلات تجاری سالانه دو کشور چند صد میلیون دلار بوده است که بخش اعظم آن را واردات کالاهای ایرانی به ارمنستان تشکیل داده است، ولی جریان مخالف آن بسیار ناچیز بوده. دلایل آن مشخص است. این موضوع هم به توانائی های اقتصادی طرفین و هم به شیوه نامه های تجاری حاکم بین دو کشور و نیز برخی محدودیت ها از جمله عوارض گمرکی بالا، موانع صادرات و واردات و غیره مربوط می‌شود.
هرچند اقدامات بسیاری در راستای اطلاع رسانی به فعالان اقتصادی دو طرف انجام شده است (ملاقات‌های پرتعداد، نمایشگاه ها، همایش های کارآفرینی، اطلاع رسانی درباره قوانین و مقررات، فضای کارآفرینی و تبادل مرتب دیگر اطلاعات اقتصادی و غیره) ولی اقدامات بسیاری هنوز باقی است. بی تردید عضویت ارمنستان در اوراسیا، و برخی ترجیحات تجاری ارمنستان با اتحادیه اروپا و دیگر کشورها و نیز پذیرش توافقنامه موقت ایران با اوراسیا جهت ایجاد منطقه آزاد تجاری (۲۰۱۹) و ظرفیت اقتصادی ملموس ایران را می توان در زمره عوامل مناسب موجود برشمرد.
در عین حال جهت ارزیابی وضعیت تجارت کنونی بین ارمنستان و ایران باید گفت که در ارتباط با صادرات کالاهای ایرانی، ارمنستان تنها با سه میلیون نفر جمعیت در زمره کشورهای منطقه (آذربایجان، گرجستان، روسیه و…) در جایگاه نخست قرار دارد (حجم صادرات کالاهای ایرانی به ازای هر نفر از ساکنان). این بدان معنی است که فضای کارآفرینی ارمنستان برای کارآفرینان ایرانی مطلوب می‌باشد. بی تردید روابط اقتصادی دو جانبه دارای چشم اندازهای بزرگ پیشرفت و توسعه می‌باشند و در این ارتباط توسعه قابل انتظار در زمینه راه‌های ارتباطی و حمل و نقلی (راه آهن و جاده) میتوانند تاثیر بسزائی داشته باشند.

میتوان امیدوار بود که سال‌های پیش رو برای دو کشور سال‌های توسعه روابط و دوره تعمیق همکاری ها در راستای منافع مردم دو کشور و تمام منطقه باشد.